Basit yargılama, 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununun 251. ve 252. maddelerinde düzenlenmektedir.
- İlgili düzenlemeye uyarınca; basit yargılama usulü iddianamenin kabulünden sonra adli para cezası ve/veya üst sınırı iki yıl veya daha az süreli hapis cezası gerektiren suçlar için uygulanabilir. Basit yargılama usulünün uygulanıp uygulanmaması, ilgili mahkemenin takdirine bırakılmıştır. (CMK m. 251/1)
- Basit yargılama usulünün uygulanmasına karar verilmesi halinde mahkeme; sanık, mağdur ve şikâyetçiye iddianameyi tebliğ eder ve taraflara beyan ve savunmalarını on beş gün içinde yazılı olarak bildirmeleri için süre verir. İlgililere gönderilen tebligatta duruşma yapılmaksızın hüküm verilebileceği hususu da belirtilir. Toplanması gereken belgeler, ilgili kurum ve kuruluşlardan talep edilir. (CMK m. 251/2) Duruşma yapılmaksızın karar verilebilmesi, hızlı bir yargılama imkânı tanımaktadır.
- Beyan ve savunma için öngörülen sürenin sona ermesinin ardından, mahkeme duruşma yapmaksızın ve Cumhuriyet Savcısının görüşünü almaksızın; beraat, ceza verilmesine yer olmadığı, mahkûmiyet, güvenlik tedbirine hükmedilmesi, davanın reddi ve düşmesi kararlarını verebilir. Mahkumiyet kararının verilmesi halinde, verilen ceza dörtte bir oranında indirilir. (CMK m. 251/3)
- Mahkemece gerekli görülmesi hâlinde bu madde uyarınca hüküm verilinceye kadar her aşamada duruşma açmak suretiyle genel hükümler uyarınca yargılamaya devam edilebilir. (CMK m.251/6)
- Basit yargılama usulü; yaş küçüklüğü, akıl hastalığı, sağır ve dilsizlik hâlleri ile soruşturma veya kovuşturma yapılması izne ya da talebe bağlı olan suçlar hakkında uygulanmaz. Ayrıca bu kapsama giren bir suçun, kapsama girmeyen başka bir suçla birlikte işlenmiş olması hâlinde de basit yargılama usulü uygulanmayacaktır. (CMK m.251/7)
- Basit yargılama usulüne itiraz CMK m. 252’de düzenlenmiştir. Basit yargılama neticesinde verilen kararlara karşı itiraz yolu açıktır. Süresi içerisinde itiraz yapılmaması halinde ise verilen karar kesinleşir. (CMK m. 251/1)
- Verilen hükme itiraz edilmesi halinde ise mahkemece duruşma açılır ve genel hükümlere göre yargılamaya devam edilir. Taraflar duruşmaya gelmese dahi duruşma yapılır. Duruşmadan önce itirazdan vazgeçilmesi halinde ise duruşma yapılmaz ve hükme itiraz edilmemiş sayılır. (CMK m. 252/2)
- Mahkeme CMK m. 252/2 uyarınca hüküm verirken, m.251 uyarınca basit yargılama usulüne göre verdiği hükümle bağlı değildir. İtirazın sanık dışındaki kişiler tarafından yapılması halinde CMK m. 252/3 uyarınca yapılan indirim korunur.
- İtiraz üzerine verilen hükmün sanık lehine olması hâlinde, bu hususların itiraz etmemiş olan diğer sanıklara da uygulanma olanağı varsa bu sanıklar da itiraz etmiş gibi verilen kararlardan yararlanır. (CMK m. 252/4)
- İtiraz üzerine verilen karara karşı genel hükümlere göre kanun yoluna başvurulabilir. (CMK m. 252/5)